Η Κυπρούλα Μακρή είναι Ανώτερη Εκπαιδεύτρια Ειδικής / Ενιαίας Εκπαίδευσης. Έχει πρώτο πτυχίο δασκάλας και μεταπτυχιακά στη Μ. Βρετανία και στις ΗΠΑ. Έχει εργαστεί ως δασκάλα (σε δημοτικά σχολεία), ως δασκάλα, ανώτερη / πρώτη δασκάλα και διευθύνουσα στη Σχολή Κωφών, ως Σύμβουλος στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού για την Ενιαία Εκπαίδευση και τη Συμβουλευτική Γονέων Παιδιών με Ειδικές Ανάγκες καθώς και ως Επιθεωρήτρια Ειδικής Εκπαίδευσης.
Οι περιοχές ενδιαφέροντός της είναι η Ειδική / Ενιαία Εκπαίδευση, ιδιαίτερα η εκπαίδευση ατόμων με προβλήματα ακοής. Ξεχωριστό ενδιαφέρον και ενεργό δραστηριότητα έχει στη Νοηματική Γλώσσα. Πρωτοστάτησε στην εισαγωγή, διάδοση και αναγνώρισή της στη Κύπρο. Ασχολείται με τη γλωσσολογική έρευνα και συγκριτική ανάλυση της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας. Δίδασκε και διδάσκει τη Νοηματική Γλώσσα, υπήρξε η πρώτη παρουσιάστρια τηλεοπτικού δελτίου ειδήσεων και διερμηνέας Νοηματικής Γλώσσας και είναι το πρώτο μέλος και εθνική αντιπρόσωπος στο EFSLI (European Forum of Sign Language Interpreters). Είναι η περιφερειακή εκδότρια του International View on Deafness (Gallaudet University).
Η Κυπρούλα Μακρή εργάζεται στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το γνωστικό της αντικείμενο είναι η Ειδική/Ενιαία Εκπαίδευση και διδάσκει στα πτυχιακά προγράμματα σπουδών (Δημοτική Εκπαίδευση και Νηπιαγωγικά) καθώς και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα (MA) Ειδική/Ενιαία Εκπαίδευση. Διδάσκει επίσης το μάθημα “Νοηματική Γλώσσα” στο πτυχιακό πρόγραμμα (ΒΑ) Λογοθεραπεία.
Στα πλαίσια των καθηκόντων της στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, είναι Πρόεδρος της Επιτροπής για Φοιτητές με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες, η οποία καθιέρωσε και επιμελείται την έμπρακτη στήριξη ατόμων με ιδιαίτερες ανάγκες που φοιτούν στο Πανεπιστήμιο.
Πιο κάτω ακολουθούν όσα μας είπε στη συνέντευξή μας:
Γεια σας. Ποιο ήταν το κίνητρο σας να ασχοληθείτε με την Ενιαία Εκπαίδευση και συγκεκριμένα με την Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα;
Κάνοντας μια κινηματογραφική αλλά και δημιουργική αναδρομή, μια αξιολόγηση και μια ενδοσκόπηση φτάνω στο συμπέρασμα και θυμάμαι… ότι η ενασχόλησή μου με την Ειδική/Ενιαία Εκπαίδευση άρχισε από την πρώτη στιγμή που πάτησα το πόδι μου στη Σχολή Κωφών στη Μόρφου. Φαίνεται ότι ο εαυτός μου ήταν ταγμένος στην αποστολή αυτή, σε αυτό το εξειδικευμένο και εκπαιδευτικό λειτούργημα. Τελειώνοντας την Παιδαγωγική Ακαδημία, ως δασκάλα Δημοτικής Εκπαίδευσης, εργάστηκα μόνο ένα χρόνο στα Δημοτικά Σχολεία. Δεν είχα ποτέ ακούσει ότι υπήρχε Σχολή Κωφών, ούτε είχα συναντήσει ποτέ κωφά παιδιά / άτομα, ούτε κατά τη διάρκεια των σπουδών μου είχε γίνει ποτέ αναφορά για την εκπαίδευση των Κωφών.
Τελείωσε η πρώτη μου σχολική χρονιά σε συνηθισμένα δημοτικά σχολεία. Τον Ιούνιο και κατά τα μέσα Αυγούστου με επισκέφθηκε στο σπίτι μου ο κ. Γεώργιος Μάρκου – ο τότε διευθυντής της Σχολής Κωφών- και μου ζήτησε να υπηρετήσω στη Σχολή. Με δισταγμό αποδέχτηκα την προσφορά γιατί για μένα ήταν εντελώς άγνωστος ο τομέας της εκπαίδευσης των Κωφών.
Όμως ήταν μεγάλη και συναρπαστική η πρόκληση. Πήγα στη Σχολή με ανάμικτα συναισθήματα, προβληματισμό, φόβο και δέος. Δύσκολες οι πρώτες μέρες και συνάμα υπέροχες και συναρπαστικές γιατί μπαίνοντας στο μοναδικό και φανταστικό κόσμο των Κωφών, σύντομα κατάλαβα ότι ήμουν ταγμένη στην αποστολή αυτή και ανυποχώρητα στρατευμένος ο εαυτός μου, ό,τι και αν αυτό θα σήμαινε. Σε όλη τη σταδιοδρομία μου, κριτήριο και φάρος μου ήταν και πάντοτε θα είναι, η με κάθε τρόπο εξυπηρέτηση των Κωφών ατόμων και η αντιμετώπιση των κάθε λογής προβλημάτων τους. Η οποιαδήποτε ενέργεια και απόφαση στην επαγγελματική μου πορεία εντασσόταν και ερμηνευόταν μέσα σε αυτά τα ανυποχώρητα κριτήρια.
Η ενασχόλησή μου με τη Νοηματική Γλώσσα άρχισε κατά τη διάρκεια της μετεκπαίδευσής μου στο Gallaudet University στην Washington D.C., το μοναδικό Πανεπιστήμιο Κωφών στον κόσμο. Η φοίτηση σε αυτό το Πανεπιστήμιο σημάδεψε την επαγγελματική μου πορεία και υπήρξε σημαντικός σταθμός στη ζωή μου
Η συνεχής επαφή με τους Κωφούς καθηγητές και συμφοιτητές μου με έπεισαν ότι μέσω αυτής της φυσικής τους γλώσσας οι Κωφοί μπορούν να επιτύχουν στη ζωή τους.
Υπήρχαν δυσκολίες όσο αφορά την εισαγωγή, την διάδοση και την αναγνώριση της νοηματικής γλώσσας στην Κύπρο;
Από την ίδρυση της Σχoλής Κωφών στην Κύπρο το 1953 η μέθοδος επικοινωνίας που κυριαρχούσε στην εκπαίδευση των Κωφών, ήταν η προφορική. Και αυτό με επίδραση από τη Μεγάλη Βρετανία, που ιστορικά στα σχολεία κωφών της χώρας επικρατούσε ο προφορικός τρόπος εκπαίδευσης των κωφών. Ο πρώτος ειδικευμένος δάσκαλος κωφών στην Κύπρο, ήταν ο Γεώργιος Μάρκου, ο οποίος είχε κάμει σπουδές στη Βρετανία. Σε κατοπινά στάδια και άλλοι δάσκαλοι μετεκπαιδεύτηκαν στην ίδια χώρα και έτσι η προφορική μέθοδος συνεχώς εδραιωνόταν. Άρχισα λοιπόν την επαγγελματική μου πορεία ως δασκάλα κωφών χρησιμοποιώντας την προφορική μέθοδο, όπως με είχε καθοδηγήσει ο τότε διευθυντής της Σχολής.
Με την επιστροφή μου από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έφερα μαζί μου τάσεις και ιδέες που επικρατούσαν εκεί και ήθελα να εφαρμόσω νέες μεθόδους διδασκαλίας χρησιμοποιώντας και τη Νοηματική Γλώσσα.
Μέχρι τότε δεν υπήρχε συστηματοποιημένη / τυποποιημένη ΝΓ και τόσο οι γονείς, όσο και οι δάσκαλοι ήταν κάθετα αντίθετοι με τη χρήση της. Η εισήγησή μου για χρήση της Νοηματικής Γλώσσας στην επικοινωνία και τη διδασκαλία ταυτόχρονα με την ομιλία (ολική επικοινωνία) προκάλεσε ενδοσχολικές αναταράξεις π.χ. ως προς το ποια μέθοδος ήταν η πιο κατάλληλη.
Στο τέλος, η άποψη για χρήση της προφορικής μεθόδου είχε επικρατήσει, γιατί είχε βαθιές ρίζες με την εφαρμογή της για πάνω από 20 χρόνια. Η Νοηματική Γλώσσα εθεωρείτο τότε ένας πρωτόγονος κώδικας επικοινωνίας μιας κλειστής κοινωνίας. Οι αντιλήψεις αυτές και οι πρακτικές είχαν δημιουργήσει μια δεδομένη εικόνα για την Κώφωση στο μυαλό των ανθρώπων. Ακόμα και σήμερα η Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα είναι δυστυχώς μια περιθωριοποιημένη και καταπιεσμένη γλώσσα, χωρίς ειδική αξία για άτομα και θεσμούς που δεν τη χρησιμοποιούν.
Ποια ήταν η πορεία για να γίνει η ένταξη της Νοηματικής γλώσσας;
Η πορεία εισαγωγής, διάδοσης και αναγνώρισης της Νοηματικής Γλώσσας υπήρξε μακροχρόνια, δύσκολη, με πολλές αντιδράσεις και πολλές φορές με απειλές. Άρχισε με τη συμφωνία που είχα κάμει με τον διευθυντή της Σχολής να χρησιμοποιώ κατά τη διδασκαλία και τη Νοηματική Γλώσσα. Ακολούθησαν μαθήματα Νοηματικής Γλώσσας στο Σωματείο των Κωφών, οι οποίοι με μεγάλη ικανοποίηση και προθυμία μοιράζονταν μαζί μου τις εμπειρίες τους μέσω της δικής τους Νοηματικής Γλώσσας, προσθέτοντας στο λεξιλόγιό τους και αμερικάνικα νοήματα.
Όταν μου ζητήθηκε από τους Κωφούς η παρουσίαση του Δελτίου Ειδήσεων στη Νοηματική Γλώσσα στον τηλεοπτικό σταθμό “Ο ΛΟΓΟΣ”, ακόμα δεν είχαμε συστηματοποιήσει τη Νοηματική Γλώσσα. Και είναι τότε που άρχισε η μελέτη και ανάπτυξη της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας κάτω από τεράστιες δυσκολίες για αντιμετώπιση των προκαταλήψεων και της άρνησης. Όμως αυτή η δημόσια παρουσία της Νοηματικής Γλώσσας κίνησε το ενδιαφέρον κάποιων ατόμων για την εκμάθησή της.
Τα πρώτα μαθήματα άρχισαν από το σπίτι μου. Τότε υπήρξε ανάγκη δημιουργίας υλικού για τη διδασκαλία. Στη συνέχεια μου ζητήθηκε να εντάξω τα μαθήματα στα πλαίσια των Επιμορφωτικών Κέντρων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, όπου συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Τάξεις Νοηματικής Γλώσσας λειτουργούν στη Σχολή Κωφών, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο (στα πλαίσια των Επιμορφωτικών Κέντρων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού).
Αξίζει να αναφερθεί ότι στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο που εργάζομαι, έχουμε ιδρύσει Όμιλο Νοηματικής Γλώσσας, όπου και με την παρουσία κωφών φοιτητών μας και άλλων ενήλικων κωφών ενδυναμώνεται η σχέση και η επικοινωνία κωφών και ακουόντων. Επίσης, οι φοιτητές του Κλάδου της Λογοθεραπείας έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν το μάθημα της Νοηματικής Γλώσσας στο πλαίσιο του οποίου διδάσκονται και έρχονται σε επαφή με την κοινότητα και την κουλτούρα των Κωφών.
Σημειώνεται ότι εδώ και μερικά χρόνια η Νοηματική Γλώσσα διδάσκεται και από κάποια Κωφά άτομα (πάντοτε στο πλαίσιο των Επιμορφωτικών Κέντρων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού).
Ποια ήταν τα αποτελέσματα των προσπαθειών σας;
Μετά από επίμονες και συνεχείς προσπάθειες, δύσκολο και συνεχή αγώνα μαζί με τους Κωφούς, καταφέραμε να ξεπεράσουμε τις προκαταλήψεις την άρνηση και τις απειλές.
Πείσαμε για την ανάγκη καθιέρωσης και τροχοδρόμησης της αναγνώρισης της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας, ως της επίσημης γλώσσας των Κωφών. Και αυτό γιατί είναι η φυσική τους γλώσσα που ταιριάζει απόλυτα με την οπτική τους φύση. Τελικά πραγματοποιήθηκε η αναγνώριση της από τη Βουλή των Αντιπροσώπων με το νόμο 66(1)2006 και τον τροποποιητικό νόμο 36(1)2008.
Στην Κύπρο, υπάρχει κάποιο εκπαιδευτικό κέντρο για εκμάθηση της νοηματικής γλώσσας;
Όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω, μαθήματα Νοηματικής Γλώσσας γίνονται στα πλαίσια των Επιμορφωτικών Κέντρων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού. Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει στην Κύπρο κάποιο εκπαιδευτικό κέντρο για εκμάθηση της Νοηματικής Γλώσσας.
Είναι γνωστό ότι στης πλείστες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως και σε αρκετές άλλες χώρες εκτός Ευρώπης υπάρχουν ειδικά προγράμματα σε Πανεπιστήμια για εξειδικευμένες σπουδές στην εκμάθηση της Νοηματικής Γλώσσας καθώς και στην Κοινότητα και Κουλτούρα των Κωφών.
Υπάρχουν ομοιότητες ή και διαφορές ανάμεσα στη νοηματική γλώσσα και στην ομιλούμενη γλώσσα; Ποιες είναι αυτές;
Στην ανθρωπότητα υπάρχει σήμερα τεράστια ποικιλία γλωσσών και διαλέκτων με τις οποίες επικοινωνούν οι άνθρωποι. Στον πλανήτη μας δεν υπάρχουν άγλωσσα έθνη και η γλώσσα είναι φυσικό γνώρισμα του ανθρώπου. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι νέοι μαθαίνουν μια ή και περισσότερες ξένες προς τη μητρική τους γλώσσα.
Δεν είναι απλά παρήγορο αλλά και ιδιαίτερα ενθαρρυντικό ότι τα τελευταία χρόνια και στον τόπο μας πολλοί νέοι (άνθρωποι) μαθαίνουν μια ακόμα γλώσσα, διαφορετική από τις άλλες , μη προφορική, τη νοηματική γλώσσα των Κωφών. Από τις γλωσσολογικές έρευνες των τελευταίων χρόνων έχει δειχθεί ότι οι Νοηματικές Γλώσσες είναι ισότιμες με τις ομιλούμενες, έχουν ανάλογα πλούσιο νοηματολόγιο όσο πλούσιο λεξιλόγιο έχουν και οι προφορικές γλώσσες. Η Νοηματική Γλώσσα πραγματώνεται σε ένα άλλο επίπεδο – οπτικοκινητικό και χωροθετικό σε αντίθεση με την ομιλούμενη που διενεργείται σε ακουστικοφωνητικό επίπεδο.
Η Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα, όπως όλες οι φυσικές γλώσσες του κόσμου, έχει και γραμματική και συντακτικό. Χρησιμοποιεί τον χώρο και την κίνηση για την οριοθέτηση των κανόνων της γραμματικής και του συντακτικού της.
Από κοινωνιο-γλωσσολογική ανάλυση των φυσικών νοηματικών γλωσσών προέκυψε ότι οι νοηματικές γλώσσες παρουσιάζουν ίδια χαρακτηριστικά με αυτά που έχουν παρατηρηθεί στις ομιλούμενες γλώσσες ως προς την αλλαγή, τη γλωσσική ποικιλία, την κοινωνική και πολιτισμική χρήση τους. Έτσι π.χ. στις διάφορες νοηματικές γλώσσες παρατηρούνται ίδιες διαδικασίες επέκτασης του λεξιλογίου (δανεισμός νοημάτων, παραγωγή και σύνθεση), ή διαφορές λεξιλογίου ανάλογα με το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, το φύλο, την ηλικία κτλ.
Υπάρχει έντονη διαφοροποίηση/διαχωρισμός στην κυπριακή κοινωνία ανάμεσα σε όσους έχουν μειωμένη (ή καθόλου) ακοή με τους υπόλοιπους;
Υπάρχουν κάποιες κυρίαρχες κοινωνικές στάσεις αντιμετώπισης των Κωφών στην Κύπρο. Επί αιώνες, οι άνθρωποι διατηρούσαν την άποψη ότι το να είναι κάποιος Κωφός αποτελεί πρόβλημα. Σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής και σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους οι Κωφοί υποχρεώνονται να βιώσουν διάφορες μορφές άρνησης μεγάλης ή μικρής κλίμακας, ξεκινώντας από την απλή άρνηση της εκμάθησης και χρήσης της Νοηματικής Γλώσσας, την έλλειψη πρόσβασης τους σε κοινωνικούς θεσμούς και λειτουργίες, επαγγέλματα, θέσεις ευθύνης κ.τ.λ.
Οι προκαταλήψεις από το ευρύ κοινό οφείλονται στην άγνοια, σε λανθασμένες αντιλήψεις για την κώφωση, τις ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες της και το τι είναι μια Νοηματική Γλώσσα. Στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες η θέση των Κωφών εξακολουθεί να μην είναι ισότιμη με εκείνη των ακουόντων. Γιατί οι ακούοντες θεωρούν ότι ο αποκλειστικός δρόμος κοινωνικής ένταξης των κωφών είναι να ακούσουν και να μιλήσουν.
Συνεχίζουν να υπάρχουν και έχουν εδραιωθεί στερεότυπα, προκαταλήψεις, στίγμα και διαφορετικότητα.
Συχνά διαβάζουμε στις εφημερίδες ή ακούμε στις τηλεοπτικές ειδήσεις τη φράση “διάλογος Κωφών”, όταν ακριβώς θέλουν να τονίσουν την ανυπαρξία διαλόγου μεταξύ δύο μερών. Όσοι γνωρίζουν Κωφά άτομα ή ζουν στην κοινότητα των Κωφών ξέρουν ότι όχι μόνο δεν υπάρχει έλλειψη επικοινωνίας αλλά πλεονασμός επικοινωνίας. Σε μια λέσχη Κωφών ο αέρας γεμίζει με νοήματα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι συνδέουν τους Κωφούς με τη “σιωπή”. Όμως η πραγματικότητα είναι ότι στη ζωή των Κωφών υπάρχει και ήχος και ενέργεια και ζωή. Μέσα από στερεότυπες εικόνες που αφορούν στους Κωφούς και μεταφέρονται από γενιά σε γενιά και λόγω της άγνοιας του “μέσου ανθρώπου” για τα θέματα της κώφωσης, δημιουργούνται διάφορες προκαταλήψεις για τους Κωφούς, οι οποίες τους στιγματίζουν κοινωνικά.
Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει στην Κύπρο για να προωθηθεί περισσότερο η νοηματική γλώσσα;
- Ενημέρωση, πληροφόρηση του κοινού. Ίδρυση κέντρων εκμάθησης της Κ.Ν.Γ.
- Εμπλοκή των ενήλικων Κωφών στη διδασκαλία Νοηματικής Γλώσσας.
- Επιμόρφωση των Κωφών σε θέματα διδασκαλίας.
- Δημιουργία Επιτροπής / Σώματος για πιστοποίηση σπουδών στην Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα.
- Διδασκαλία Νοηματικής Γλώσσας στα σχολεία.
- Δημιουργία προγραμμάτων διδασκαλίας Νοηματικής Γλώσσας στα Πανεπιστήμια.
- Δημιουργία προγραμμάτων διδασκαλίας διερμηνείας Νοηματικής Γλώσσας.
- Κατοχύρωση του επαγγέλματος του διερμηνέα Νοηματικής Γλώσσας.
Τώρα που διαβήκαμε τις συμπληγάδες και ξεπεράσαμε τους αφορισμούς που καταδίκαζαν τη ΝΓ, μια επιλογή έχουμε. Να γίνουμε όλοι κήρυκες της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας για να πετύχουμε τη μεγαλύτερη δυνατή διάχυσή της.
Να δώσουμε στην κοινωνία των Κωφών το εργαλείο – κλειδί για έξοδό τους από την απομόνωση και τον αποκλεισμό, με στόχο την αναβάθμιση της αυτοπεποίθησης, προς αύξηση των εκπαιδευτικών ευκαιριών και προς την κοινωνικοοικονομική τους καταξίωση.
Θα ήθελα εδώ να αναφέρω ότι τον Γενάρη του 2015 έχουμε ιδρύσει σύνδεσμο διερμηνέων Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας με κύριο σκοπό την προώθηση της διερμηνείας της Νοηματικής Γλώσσας και της επιστημονικής έρευνας για την ανάπτυξη της στην Κύπρο καθώς επίσης και την παροχή υπηρεσιών διερμηνείας σε Κωφά και βαρήκοα άτομα.
Δεν είναι το τέλος του αγώνα. Στην πραγματικότητα η προσπάθεια και οι αγώνες δεν τελειώνουν ποτέ, η ανάγκη για συνεχή προσπάθεια είναι επιτακτική. Χρειάζεται πάνω απ΄όλα αφοσίωση στο όραμα, συνεχής επιστημονική ανανέωση, καινοτομική διάθεση και δράση, ανεξάντλητο σθένος και θετική αντιμετώπιση των κάθε λογής προβλημάτων.
