Φράσεις που όλοι λέμε καθημερινά στις συνομιλίες μας, αλλά τις περισσότερες πάνω φορές, τις λέμε μόνο από συνήθεια και ουτε καν ξέρουμε από πού πηγάζουν και έχουν μείνει διαχρονικές στο χρόνο.
Φράσεις που έχουν βγει μέσα από πραγματικές ιστορίες. Μαζέψαμε τις πιο διαδεδομένες και τις μοιραζόμαστε μαζί σου πιο κάτω.
Εσύ γνώριζες για αυτές τις ιστορίες;
1«Και τι είμαι εγώ ρε; Η συτζιά του μαύρου;»
Πού βρίσκεται η πιο διάσημη συκιά της Κύπρου και ποιος είναι ο μαύρος;
Είναι μία από τις πιο αγαπητές κυπριακές εκφράσεις. Τη χρησιμοποιούμε όταν νιώθουμε πως κάποιος μας αδικεί ή πως μας φορτώνουν με επιπλέον ευθύνες χωρίς κάποια αναγνώριση.
- Τι λέει η παράδοση;
Σύμφωνα με την ιστορία, τόσο η συκιά όσο κι ο μαύρος, υπήρξαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η ιστορία της φράσης συναντάται στην προσωπικότητα του Κκιόρογλου –ένας από τους μεγαλύτερους και πλουσιότερους γαιοκτήμονες. Ο μεγάλος γαιοκτήμονας, πάντοντε βοηθούσε τον κόσμο της περιοχής του και μάλιστα λέγεται πως έδωσε μεγάλη περιουσία στην εκκλησία Αρχαγγέλου στη Δευτερά. Καμία οικογένεια δεν πείνασε, όταν ο ίδιος βρισκόταν στην ζωή.
- Ποιος ήταν ο μαύρος;
Ο μεγάλος γαιοκτήμονας δεν ξέχασε πότε ούτε και τον δούλο του, ο οποίος ήταν μαύρος και προερχόταν από μια αφρικανική χώρα. Του κοτσιάνιασε μία μεγάλη έκταση, η οποία όταν έβρεχε, μετατρεπόταν σε μια τεράστια λίμνη. Έτσι το συγκεκριμένο κομμάτι γης ήταν πάντα αρκετά εύφορο. Η περιοχή που είχε κληρονομήσει ο δούλος, ήταν πάντα ζωντανή. Λόγω του εύπορου εδάφους, το χρησιμοποιούσαν ως βοσκότοπο, με αποτέλεσμα πολλοί Κύπριοι βοσκοί να συναντιούνται εκεί καθημερινά μαζί με τα ζώα τους.
- Η πιο γνωστή συκιά της Κύπρου
Μέσα σε όλη την έκταση, ήταν κι η περιβόητη συκιά. Πελώρια όπως ήταν, προσέφερε ωραία σκιά για όποιον ήθελε να ξεκουραστεί. Σιγά-σιγά, η συκιά έγινε ένα σημείο αναφοράς του βιότοπου, με πολύ κόσμο να εκμεταλλεύεται τη σκιά της και τα σύκα της. Έτσι προέκυψε η έκφραση για κάποιον που «κατάντησε σαν τη συτζιά του μαύρου». Το δέντρο αυτό δεν σώζεται πλέον, αλλά σύμφωνα με φήμες, υπήρχουν ακόμη ρίζες από τη συτζιά του μαύρου….
2«Εν να πιάεις το Μίτα»
Ένας από τους μεγαλύτερους εγκληματίες της Κύπρου, που ταλαιπώρησε τις αρχές και «εισέβαλε» στην καθομιλουμένη μας γλώσσα.
«Εν να πιάεις το Μίτα». Γενιές ολόκληρες χρησιμοποιούν τη φράση χωρίς πραγματικά να γνωρίζουν την προέλευσή της. Χρησιμοποιούμε την έκφραση αυτή για να πούμε με υπερβολή όταν κάποιος προσπαθεί να πετύχει ή να πάρει κάτι, ουσιαστικά στο τέλος δεν θα τα καταφέρει. Θα φύγει, δηλαδή, με άδεια χέρια, αρα μιλούμε για τις μάταιες προσπάθειες που μπορεί κάποιος να κάνει.
- Ποιος ήταν ο Μίτας και γιατί έμεινε το όνομά του στη μνήμη μας ως κάτι το άπιαστο;
Στις 11 Οκτωβρίου 1941, ο μουχτάρης του Αγίου Επιφανίου Πάφου, Χασσάν Καρά Μεχμέτ πέθανε. Ο δολοφόνος του, μόλις είχε αποφυλακιστεί μετά από 5 χρόνια εγκλεισμού, λόγω ζωοκλοπής. Δεν ήταν άλλος από τον Τζεμάλ Μεχμέτ Μίτα, ο οποίος αμέσως μετά τη δολοφονία κατέφυγε στα βουνά κι από τότε έμεινε καταζητούμενος για πολλά χρόνια.
Με το μουχτάρη Καρά Μεχμέτ, γνωστό ως Καραχασάν, ο Μίτας είχε πολλά «προηγούμενα» πριν φυλακιστεί για τη ζωοκλοπή. Άρα, το μόνο που μπορούσε να σκεφτεί ήταν η εκδίκηση. Αποφυλακίστηκε κατόπιν «χάρης».
Η λεγόμενη «άδεια» ή «πάσο» σήμαινε πως για το χρονικό διάστημα που θα όριζε η αστυνομία, ο αποφυλακιζόμενος κατάδικος έπρεπε να επιδείξει καλή διαγωγή και να παρουσιάζεται στο τμήμα.
3Ποιος εν “ο πελλός που την πόρτα”;
Κάποτε υπήρχαν δύο αδέλφια. Ο πελλός και ο πιο «έξυπνος» αδελφός του, οι οποίοι αποφάσισαν να βρουν την τύχη τους στους δρόμους. Φεύγοντας από το σπίτι, ο έξυπνος φώναξε «Φερ’ τζιαι την πόρταν μιτά σου, ρε πελλέ», εννοώντας να την κλείσει.
Ωστόσο, αυτός απλά πήρε μαζί του ολόκληρη την πόρτα και οι δυο τους άρχισαν να γυρίζουν στους δρόμους. Όταν το συνειδητοποίησε, ο έξυπνος του είπε: «ρε μα ‘σαι πελλός; Κουβαλάς τζιαι την πόρτα μιτά σου;».
Σε μία άλλη εκδοχή του παραμυθιού, ο έξυπνος αδελφός αποφάσισε να ψάξει την τύχη του στο σπίτι του παπά. Έτσι, ζήτησε από τον πελλό αδελφό του να πάνε να δουν αν είναι όμορφη η κόρη του παπά για να τη ζητήσει σε αρραβώνα. Η εκδοχή τελειώνει αντίστοιχα με τον πελλό να κρατά την πόρτα του σπιτιού του παπά….
4Γιατί “εν της παπαθκιάς τα ξύλα”;
Η ιστορία αναφέρει πως κάποτε ένας παπάς έκοβε ξύλα και η παπαδιά άφηνε τους γείτονες να παίρνουν όσα θέλουν. Ο παπάς, που μουρμούραγε, έριχνε αυγά στον τοίχο, αφού η παπαδιά, που δεν γνώριζε τον κόπο που χρειάζοταν για το κόψιμο των ξύλων, συνέχισε να δίνει και να χαρίζει ξύλα στους γείτονες.
Κάποια στιγμή τα ξύλα έλειψαν κι αναγκάστηκε να πάει να κόψει άλλα μόνη της. Και τότε κατάλαβε πόσο δύσκολη δουλειά είναι και πως μετά από τόση κούραση, δεν είναι για χάρισμα. Όταν λοιπόν ήρθε ο πρώτος γείτονας να πάρει ξύλα εκείνη είπε: «Τωρά εν της παπαθκιάς τα ξύλα!»….
5“Αχ τον γιο μου τον Βασίλη!”
Κάποτε ,υπήρχε μία νέα κοπέλα που γενικά αγχωνόταν πολύ. Καθώς λοιπόν περπατούσε με τη μητέρα της, είδε μία συκιά κι είπε : «Μάνα! Αν κάνω γιο και τον πω Βασίλη κι ανέβει στη συκιά και πέσει κάτω κι έχει ένα γκρεμό και πεθάνει; Αχ! Τον γιο μου τον Βασίλη» κι αποκρίθηκε η μητέρα της: «Αχ! Τον εγγονό μου τον Βασίλη»!
Γενικά, αυτή η έκφραση λέγεται για όσους προτρέχουν σε συμπεράσματα και μοιρολογούν για αβάσιμα κακά, που φαντάζονται ότι θα τους συμβούν στο μέλλον…. αλλά ίσως να μη γίνουν ποτέ.
