Στο πλαίσιο διεξαγωγής του επιλεγόμενου μαθήματος «Κειμενικά Είδη» ,που εντάσσεται στο ευρύτερο σύνολο (σώμα) της γλωσσολογίας, σε συνεννόηση με τη διδάσκουσα, αποφασίσαμε να παρουσιάσουμε στον κόσμο τι είναι τα κειμενικά είδη αλλά και γιατί δεν «θα πήγαινες με κοστούμι στο γυμναστήριο» μέσα από το διαδικτυακό ραδιόφωνο) (MYCYradio)
Το θέμα της εκδήλωσης είναι ενότητα στο βιβλίο Νεοελληνικής γλώσσας της Α’ Γυμνασίου.
Έτσι θα κάνουμε ένα ταξίδι μέσα από ερωταπαντήσεις, μέχρι να απαντήσουμε το ερώτημα του τίτλου μας, αλλά και για να μάθουμε και εμείς τι είναι τα κειμενικά είδη. Ο σκοπός δεν ήταν να εντοπίσουμε το «γιατί δεν θα πήγαινες με κοστούμι στο γυμναστήριο» αλλά όσοι και όσες δεν γνωρίζουν τι είναι κειμενικά είδη να μάθουν μέσα από αυτή την ερώτηση την απάντηση.
Η συζήτηση είχε ως εξής :
Τι είναι αυτό το μάθημα; Πώς λέγεται; Και με τι έχει να κάνει;
- «Το όνομα του μαθήματος ονομάζεται κειμενικά είδη. Κειμενικά είδη είναι οι πρακτικές επικοινωνίας και μπορεί να είναι οτιδήποτε γραπτό (ομιλία, διάλογος, ραδιοφωνική εκπομπή, οδηγίες συνταγής, κ.α) αλλά και προφορικό, ακόμα και μια εικόνα η οποία φέρει ένα γραπτό κείμενο, είναι κειμενικό είδος. Αρκετά βιβλία, ενδοσχολικά και εξωσχολικά, εμπεριέχουν εικόνες οι οποίες είναι προσιτές στο μάτι και εμπεριέχουν κείμενα. Κάθε κειμενικό είδος έχει της συμβάσεις που το καθορίζουν, π.χ. με άλλο τρόπο θα γράψεις ένα γράμμα στον πρόεδρο της δημοκρατίας, με άλλο τρόπο στο θείο σου που λείπει στην Αγγλία ή θα γράψεις μια συνταγή για φαγητό και με άλλο τρόπο θα γράψεις στο φίλο σου ένα μήνυμα στο κινητό του τηλέφωνο. Ακριβώς το ίδιο θα συμβεί και στον προφορικό λόγο. Μέσα στις συμβάσεις είναι και το ύφος που απευθύνεσαι και το πώς απευθύνεσαι. Όλα αυτά είναι συμβάσεις που καθορίζουν πώς θα πραγματωθεί ένα κειμενικό είδος.»
Τι κάνατε (πρακτικά) στο μάθημα ;
- «Είδαμε πρακτικά τι σημαίνει κειμενικά είδη. Δηλ. είδαμε πώς γράφουμε μια συνταγή ή ένα γραπτό μήνυμα στο κινητό τηλέφωνο κ.ά. σε σχέση πάντα με το πώς γράφουμε ή εκφωνούμε κάτι επίσημο π.χ. ακαδημαϊκό άρθρο ή ομιλία ακαδημαϊκού επιπέδου. Εμείς από εδώ αποκομίσαμε τις βάσεις πώς να ξεχωρίζουμε τα κειμενικά είδη, γιατί διαφέρουν από μόνα τους ήδη και ως προς το ύφος και την «εμφάνιση» τους, τεχνικές ανάπτυξης και δομής των ειδών.»
Γιατί ενδιαφερθήκατε γι’ αυτό το μάθημα;
- «Πρώτα από όλα ήταν ενδιαφέρον ο τίτλος γιατί έχει από μόνος του μια μυστικοπάθεια. Είναι απλό σε 10 μόλις λεπτά να δείξεις το διαχωρισμό των κειμενικών ειδών και να αναφέρεις ένα ορισμό του τι είναι κειμενικά είδη, αλλά ποτέ δεν φανταστήκαμε το πρακτικό μέρος αυτού του μαθήματος».
Ποια η χρησιμότητα (πρακτικότητα) του μαθήματος στη μετέπειτα ζωή σας ή στον επαγγελματικό σας χώρο;
- «Όταν έχω ένα κείμενο μπροστά μου πρέπει να γνωρίζω ότι 1) είναι ένα κειμενικό είδος και 2) αν μου ζητηθεί να γράψω ένα κείμενο με ποιο τρόπο να το κάνω έτσι ώστε να μην θεωρηθώ από το αναγνωστικό μου κοινό «ανίδεος». Έτσι έχω τις βάσεις για να αναγνωρίσω ότι με συγκεκριμένο τρόπο γράφω στην εφημερίδα ή ακαδημαϊκό λόγο – ποια δηλαδή είναι τα συστατικά γραφής. Αλλά να μην ξεχνάμε και πώς να μιλάμε.»
Πώς διεκπεραιώθηκε το μάθημα? Μοιάζει με πρακτικό παρά με θεωρητικό μάθημα; Στο τέλος δηλαδή του μαθήματος θα γράψετε εξέταση για όσα μάθετε;
- «Ο τρόπος αξιολόγησης ήταν μια εργασία. Έτσι με αυτό τον τρόπο 1) θα εξασκούμασταν εμείς οι ίδιοι στην συγγραφή κατάλληλου κειμενικού είδους (έφτασε η ώρα όπου η θεωρία θα γινόταν πράξη), 2) η εργασία μας βασίστηκε πάνω σε διαλόγους (άλλο κειμενικό είδος) αυθεντικούς, τους οποίους μαγνητοφωνήσαμε και έπειτα απομαγνητοφωνήσαμε, μεταξύ γυναικών μόνο από την Κύπρο και διαφορετικών ηλικιών χωρισμένες ανά ζεύγη των 18 – 25 και 40 – 50 . Το θέμα ήταν πρόσκληση (ανοικτή για οποιοδήποτε θέμα) και μέσα από τον διάλογο που προέκυψε, μελετήσαμε την επιμονή της γυναίκας που προσκαλεί, την άρνηση της άλλης γυναίκας όπου είναι ο δέκτης και τέλος τη θετική και αρνητική ευγένεια. Αυτός ήταν και ο σκοπός της έρευνας».
(παραπομπή για το τι είναι η θετική και αρνητική ευγένεια και ο ρόλος της οικειότητας: ΕΜΜΕΣΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΕΥΓΕΝΕΙΑ)»
Μέσα στα παιδιά που εργάστηκαν για τη διεξαγωγή της έρευνας, ήταν και άτομα από την Ελλάδα. Κατά την συλλογή των δεδομένων, την απομαγνητοφώνηση τους, την κατανόηση τους, δεν αντιμετωπίσατε πρακτικές δυσκολίες;
- «Δεν υπήρξαν ιδιαίτερα προβλήματα, παρά μόνο σε μια περίπτωση όπου η ομιλήτρια μιλούσε «βαριά Κυπριακά». Υπήρξε ως ένα βαθμό δυσκολία ως προς την καταγραφή των Κυπριακών, για ευνόητους λόγους, όχι μόνο επειδή δεν ήταν φυσικές ομιλήτριες αλλά επειδή δεν είχαν και τα και τα κατάλληλα ηχητικά ερεθίσματα. Ακόμα όμως και αυτό, ήταν ένα ταξίδι μέσα στη γνώση.»
Υπήρξε σύγκριση λοιπόν μεταξύ κοινής νέας ελληνικής γλώσσας και κυπριακής διαλέκτου ως προς τους δείκτες ευγενείας;
- «Κάπου εδώ είναι καλό να αναφέρουμε ότι πριν την έναρξη της εργασίας διαβάσαμε ένα άρθρο βασισμένο στην κοινή νέα ελληνική της Spyridoula Bella. Συνεπώς υπήρξε μέτρο σύγκρισης της κοινής νέας ελληνικής γλώσσας σε σχέση με την κυπριακή διάλεκτο».
Δεδομένου του ότι ένα μέτρο σύγκρισης ήταν και η ηλικία, βρέθηκαν διαφορές στα θέματα ευγενείας μεταξύ νεώτερων και μεγαλύτερων ατόμων?
- « Βεβαίως και εντοπίστηκαν διαφορές. Όταν έπρεπε να αρνηθούν οι μεγάλες σε ηλικία ομιλήτριες μας, οι λόγοι είχαν να κάνουν καθαρά με την οικογένεια και έτσι και η συνομιλήτρια επέμενε ως ένα σημείο, έως ότου σταματούσε να επιμένει γιατί καταλάβαινε τη σοβαρότητα του θέματος. Όσο αφορά τις νεαρές σε ηλικία ομιλήτριες μας, η επιμονή ήταν εντονότερη ένεκα του ότι οι λόγοι ίσων να μην ήταν και τόσο σοβαροί και προσπαθούσαν να βρουν μέση λύση για να διεκπεραιωθεί η πρόσκληση».
Υπάρχει σχετική βιβλιογραφία για την ευγένεια στα κυπριακά;
- «Η διδακτορική διατριβή της κ. Τερκουράφη.
Το άρθρο της κ. Spyridoylas Bella.
Αυτά μελετήσαμε εμείς και εντοπίσαμε διαφορές και στα μεταξύ τους άρθρα αλλά και στα δικά μας αποτελέσματα από την έρευνα, ως προς αυτά που έλεγαν τα άρθρα. Ως προς την ηλικία δεν υπήρχε σχετική έρευνα πέραν των άρθρων της κ. Τερκουράφη και Spyridoylas Bella, έτσι η έρευνα θα δώσει ίσως νέα αποτελέσματα και θα συμβάλει με τον τρόπο της στην ευρύτερη έρευνα».
Πώς σκέφτηκε και σχεδίασε το μάθημα η καθηγήτρια;
- «Το μάθημα σχεδιάστηκε αρχικά για φοιτητές που θέλουν να γίνουν δημοσιογράφοι. Ο λόγος είναι γιατί θεωρείται απαραίτητο να ξέρεις πώς να γράφεις ένα άρθρο σε εφημερίδα. Δεν είναι το ίδιο να γράφεις ένα γράμμα στην γιαγιά σου και πρέπει να ελέγχεις κάπως τους τρόπους διατύπωσης και την οργάνωση ενός κειμένου. Το θεωρητικό πλαίσιο ήταν τα κειμενικά είδη. Μετά παρέμεινε ανοικτό στο κοινό και ένεκα του ότι το ακροατήριο ήταν μικρό, μπορέσαμε να κάνουμε την έρευνα και να μην ακολουθήσουμε το ποιο κλασικό τύπο διεξαγωγής του μαθήματος με ενδιάμεση και τελική».
Τι πιστεύετε ότι αποκομίσατε από την εργασία;
- «Πρώτα από όλα μάθαμε τι πάει να πει συνεργασία εντός ομάδας. Ίσως και με άτομα τα οποία πρώτη φορά θα συνεργαζόμασταν και που ίσως να ήμασταν κοινοί γνωστοί στο παρελθόν.
Μετά την συνεργασία είδαμε την απόδοση μας εντός του πλαισίου της ομάδας και πώς να ακούς τις απόψεις των άλλων ατόμων που συνεργάζεσαι.
Η καταγραφή πρώτα των προτάσεων μας για την έρευνα και μετά της ίδιας της έρευνας, έγινε με μεθοδολογία υπό την άμεση επίβλεψη ανά πάσα ώρα και στιγμή της διδάσκουσας μέσω κοινωνικών μέσων δικτύωσης (Facebook).
Συνεπώς δεν ήταν απλά μια στείρα γνώση αλλά άμεση επαφή με το αντικείμενο, που μας βοήθησε να αποκτήσουμε και άλλες δεξιότητες».
Τελικά θα πήγαινες με κοστούμι στο γυμναστήριο;
Όπως ακριβώς στο γραπτό έτσι και στον προφορικό λόγο, υπάρχουν τα κειμενικά είδη που προσαρμόζονται με το ανάλογο λεξιλόγιο, προφορά και ύφος. Έτσι και στη ζωή σου προσαρμόζεσαι κατάλληλα. Συνεπώς αν πας στο γυμναστήριο με το κοστούμι, το λιγότερο που θα συμβεί είναι να σε κοιτάνε όλοι παράξενα.
